Khái quát về quan hệ kinh tế - thương mại và đầu tư giữa Việt Nam với Trung Quốc

 Sau khi Việt Nam và Trung Quốc bình thường hóa quan hệ ngoại giao nhiều hiệp định giữa hai nước được ký kết như hiệp định thương mại 1991 và hiệp định hợp tác kinh tế lỹ thuật 1992 để tăng cường hợp tác thương mại giữa hai nước, tháng 4 năm 1994, Việt Nam và Trung Quốc đã ký hiệp định về hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước, tạo cơ sở thúc đẩy kinh tế thương mại giữa hai nước phát triển, hiện nay kinh tế thương mại giữa hai nước đạt được một số thành tựu sau:

Quan hệ hợp tác đầu tư có bước phát triển mới, tính đến hết năm 2013, Trung Quốc có 977 dự án đầu tư tại Việt Nam, tổng vốn đăng ký luỹ kế đạt gần 7 tỷ USD, đứng thứ 9/101 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Đáng chú ý, riêng năm 2013 đầu tư FDI của TQ vào VN tăng mạnh đạt 2.3 tỷ USD, chiếm 16% tổng FDI của VN và đứng thứ 3 trong số 50 quốc gia và khu vực có dự án đầu tư cấp phép mới vào VN

Nếu như trong năm 1991 Việt Nam mới chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc 19,3 triệu USD và nhập khẩu 18,4 triệu USD thì đến năm 2000 con số ấy tăng lên 1400 triệu USD xuất khẩu và nhập khẩu là 1233 triệu USD, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 2600 triệu USD. Hiện nay Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam theo số liệu của Tổng cục thống kê trong năm 2013 Trung Quốc  là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa năm 2013 lên tới 50,2 tỷ USD (tăng 22,0% so với năm 2012) trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt 13,3 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 10,0% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước; nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam từ Trung Quốc là 36,9 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 28,1% tổng kim ngạch nhập khẩu cả nước và tăng mạnh so với năm 2012. Đến năm 2014 tổng kim ngạch giữa Việt Nam và Trung Quốc đạt 58,77 tỷ USD trong đó Việt Nam nhập siêu 29 tỷ USD. Cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc chủ yếu là nhóm hàng nông - lâm - thủy sản, chiếm tỷ trọng 31,2% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Trung Quốc và chiếm tỷ trọng 20,9% trong tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này của cả nước. Tiếp theo là nhóm hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, chiếm 15,9%; nhóm hàng dệt may, giày dép các loại, chiếm gần 13,0%; nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản, chiếm khoảng 10,0%; còn lại là các nhóm hàng hóa khác. Ngược lại, phần lớn nhóm hàng nguyên vật liệu phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu của Việt Nam lại được nhập khẩu từ Trung Quốc. Trong năm 2013, nhập khẩu nhóm máy móc, thiết bị, phụ tùng, dụng cụ chiếm khoảng 18% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa từ thị trường này; tiếp theo là nhóm nguyên phụ liệu dệt may da giày chiếm 15%; nhóm điện thoại các loại và linh kiện chiếm 15%; nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện chiếm 12%; nhóm sắt thép các loại và sản phẩm chiếm 9%; còn lại là các nhóm hàng hóa khác.

Tính cho đến nay, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập siêu lớn nhất của Việt Nam. Cán cân thương mại của Việt Nam đối với thị trường này vẫn trong xu hướng thâm hụt lớn do sự chênh lệch về tốc độ tăng xuất khẩu, nhập khẩu ngày càng đáng kể. Cụ thể như năm 2013, nhập khẩu từ Trung Quốc tăng 28,4% trong khi xuất khẩu chỉ tăng 7,0% nên mức nhập siêu đối với thị trường này đã lên tới 23,8 tỷ USD, tăng mạnh so với năm 2012 (khoảng 44,5%).[1]

Từ năm 1999 trở về trước, tình hình xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Trung Quốc ở mức khá khiêm tốn khoảng  41 triệu USD mỗi năm, nhưng từ năm 2000 đến nay, xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc tăng từ 1,5 tỷ USD năm 2000 lên 13,3 tỷ USD vào năm 2013. Ở chiều ngược lại, nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc tăng rất nhanh từ 1,4 tỷ USD năm  2000 lên gần xấp xỉ 37,0 tỷ USD vào năm 2013 trong năm 2000 Việt Nam thặng dư 135 triệu USD đến năm 2001 thâm hụt ở mức khoảng 210 triệu USD, hiện nay mức này đã tăng lên con số 23,8 tỷ USD năm 2013, trong năm 2015 chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm 2015 Việt Nam đã xuất khẩu đạt 12,5 tỷ USD trong khi nhập khẩu đạt 36,8 tỷ USD con số nhập siêu đã đạt 24,3 tỷ USD cao hơn cả năm 2013.

Điều đáng quan tâm hơn là tổng kim ngạch xuất nhập khẩu từ Trung Quốc luôn chiếm tỷ lệ cao trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước. Theo Tổng Cục Hải Quan Việt Nam, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với thế giới vào năm 2013 là 264,3 tỷ USD, trong đó, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Trung Quốc dẫn đầu bảng chiếm đến 19%, kế đến là Hoa Kỳ (11%), Hàn Quốc (10.3%), Nhật (9.6%), Hiệp hội các nước Đông Nam Á - ASEAN (15.1%), Liên minh   EU (12.7%) và các nước khác (32.6%). Theo các chuyên gia của Viện Ciem, điều quan trọng hơn là Trung quốc chiếm tỷ trọng rất cao trong một số sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như cao su, rau quả.

Tương tự, mức độ tập trung trong nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc cũng rất lớn với một số mặt hàng như sản phẩm cơ khí, điện tử, nguyên liệu dệt may.

---

[1] Số liệu Tổng cục thống kê